به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، «الکساندر کنیازف» کارشناس سیاسی و استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه در یادداشتی که در اختیار خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس قرار داد، به بررسی دلایل اعتراضات روز جمعه در جمهور خودمختار قره‌قلپاقستان ازبکستان و پشت پرده آن پرداخت.

در این یادداشت آمده است: به لحاظ ظاهری اتفاقات منطقه قره‌قلپاقستان ازبکستان با اعتراضات طولانی مدت در ولایت بدخشان تاجیکستان مشابهت دارد. در هر دو مورد نیز صحبت از دو منطقه خودمختار این دو کشور در میان است. این دو منطقه با مشکلات اقتصادی و اجتماعی و توجه ناکافی مقامات مرکزی مواجهند و در هر دو مورد نیز کمبود امکانات برای توسعه قومی-فرهنگی احساس می‌شود.

با این وجود بین وضعیت این دو منطقه تفاوت‌های اساسی به نظر می‌رسد. اگر در بدخشان تاجیکستان تا این اواخر اعتراضات مردم دلایل صرفاً داخلی داشته است، پس بدون تردید اعتراضات قره‌قلپاقستان از خارج حمایت می‌شود.

چند دهه است که آمریکا، اروپا و ترکیه روی این منطقه ازبکستان تمرکز دارند و علاوه بر آن طی سال‌های اخیر فعالان جریان پان ترکیسم در قزاقستان را نیز به این موضوع جلب کرده‌اند.

در سال 2014 در نشست سالانه سازمان امنیت و همکاری اروپا در «ورشو»، «نصرالدین نورالدین اف» رئیس سازمان کمتر شناخته شده «آرال جیحون» پیشنهاد بررسی موضوع «نادیده گرفتن حق حاکمیت جمهوری قره‌قلپاقستان توسط تاشکند» را مطرح کرد. در همان موقع در رسانه‌های قزاقستان، ترکیه و تعدادی از وب‌سایت‌های اروپایی اطلاعی تحت عنوان «قره‌قلپاقستان از تریبون سازمان امنیت و همکاری اروپا بحث پیوستن به قزاقستان را در میان گذاشت» منتشر کردند.

از حدود تابستان سال 2021 به این طرف منابع اینترنتی وابسته به فعالان جریان جدایی خواهی قومی موسوم به «قره‌قلپاقستان مستقل» که در اروپا، ترکیه و قزاقستان سکونت دارند، به طور قابل توجهی فعالیت‌های خود را تشدید کردند.

به صورت طبیعی برای دامن زدن به درگیری در این منطقه حساس از عامل قومی استفاده می‌شود. به موضوع استقلال قره‌قلپاقستان در سال‌های اخیر هر از گاهی توسط ساختارهای مربوط به مهاجران در کشورهای اروپایی که تحت نظارت سرویس‌های اطلاعاتی آلمان، آمریکا و ترکیه قرار دارند، دامن زده می‌شود.

البته آنها با وجود مشکلات جدی اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی قره‌قلپاقستان، در داخل این جمهوری خودمختار نمایندگان و گروه‌های حمایتی ندارند.

از آنجا که بخش قابل توجهی از جمعیت قره‌قلپاقستان را قزاق‌ها تشکیل می‌دهند، چنین تحریکات رسانه‌ای و تبلیغاتی اغلب از سوی گروه‌های ملی گرای قزاق پشتیبانی می‌شود.

شایان ذکر است که قراقالپاق‌ها از نظر زبان و فرهنگ به قزاق‌ها بسیار نزدیک بوده و قراقالپاقستان طی سال‌های 1924-1930 به عنوان ولایت خودمختار در ترکیب جمهوری شوروی سوسیالیستی قزاقستان قرار داشته است.

رویدادهای جاری در قره‌قلپاقستان را می‌توان به عنوان تلاشی در جهت انجام «کودتای رنگی» ارزیابی کرد. احتمالا سازمان دهندگان آن وضعیت را به طور واقعی ارزیابی و واکنش احتمالی «تاشکند» را نیز پیش بینی کرده و روی موفقیت خود حساب باز نکرده‌اند.

اگر قبلاً «جدایی خواهی قراقالپاق ها» در فضای رسانه‌ای یک موضوع حاشیه‌ای بود، پس بدون تردید اکنون در این زمینه، جریان سازی رسانه‌ای با دو هدف دنبال می‌شود.

یکی طرح موضوع به صورت مداوم در رسانه‌ها به منظور جلب حداکثر مخاطبان هم در داخل و هم در خارج ازبکستان و دیگری استفاده از چنین جو رسانه‌ای برای اعمال فشارهای سیاسی بر ازبکستان توسط سازمان‌های حقوق بشر غربی و کشورهای جداگانه خواهد بود.

جالب اینجاست که همین حالا طرفداران جدایی خواهی قراقالپاقستان در شبکه‌های اجتماعی به طور مستقیم از سفارتخانه‌های آمریکا، انگلیس و آلمان و همچنین سازمان امنیت و همکاری اروپا و سازمان ملل متحد کمک خواسته‌اند.

در شرایط تشدید رویارویی‌های جهانی که با آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین وارد مرحله جدیدی شده است، تشدید تحرکات گروه‌های ملی گرا و جدایی خواه در آسیای مرکزی بعید نیست. زیرا تمایل متخصصان ژئوپلیتیک در آمریکا و انگلیس نسبت به طراحی جغرافیای سیاسی جدید امری است کاملا شناخته شده پس نه تنها باید انتظار تحولات جدی سیاسی و امنیتی در منطقه را داشت، بلکه برای مهار آن آماده بود.